Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam thông cáo “tẩy chay” tham vấn đập Pak Lay tại Lào

Pak Lay là đập thủy điện thứ 4 Lào thông báo sẽ xây dựng trên dòng chính sông Mekong, sau khi đã khởi công xây dựng các đập thủy điện Xayaburi (2012), Don Sahong (2015), và chuẩn bị xây dựng đập Pak Beng.

Diễn đàn tham vấn các bên liên quan cấp khu vực về dự án này do Ủy hội sông Mekong (MRC) tổ chức tại Vientiane (Lào), dự kiến từ ngày 20 đến 21.9.2018.  

VRN cho biết nguyên nhân “tẩy chay” vì thứ nhất, Chính phủ Lào đã không tôn trọng các ý kiến tham vấn đóng góp của các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư sinh sống tại khu vực hạ lưu khi xây dựng đập thủy điện Xayaburi, Don Sahong và Pak Beng.

Các góp ý bao gồm cần đánh giá đầy đủ tác động môi trường và xã hội của ba đập thủy điện nêu trên, trong đó, cung cấp thông tin cụ thể về thay đổi thiết kế cầu dẫn cá của đập Xayaburi, chia sẻ kết quả sau tham vấn và hoãn thi công các dự án thủy điện này cho đến khi có Báo cáo đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới của MRC.

VRN cho biết, năm 2015, mạng lưới này và các thành viên đã chia sẻ các quan ngại của cộng đồng sinh sống tại ĐBSCL về việc đập Don Sahong tác động nghiêm trọng tới môi trường và nguồn sinh kế của họ do MRC tổ chức tại Pak Se. Tuy nhiên, VRN không nhận được phản hồi từ MRC và chính phủ Lào về việc này.

Xayaburi là đập thủy điện đầu tiên được xây dựng ở hạ nguồn dòng chính sông Mekong, tại Lào; được khởi công năm 2011 và dự kiến hoàn thành vào năm 2019. Ảnh: Lê Quỳnh

Lý do thứ hai của việc “tẩy chay”, VRN cho biết: Báo cáo đánh giá tác động xuyên biên giới môi trường và xã hội của đập thủy điện Pak Lay đã sử dụng lại khoảng 90% nội dung của phần điều kiện xã hội cơ bản thuộc báo cáo đánh giá tác động môi trường và xã hội xuyên biên giới/ tác động tích lũy (TBESIA/CIA) của thủy điện Pak Beng.

Theo VRN, Báo cáo sử dụng phần lớn nội dung đánh giá tác động của đập Pak Beng, chỉ thay đổi tên địa danh và các địa điểm của dự án từ Pak Beng sang Pak Lay. Điều này chứng tỏ nhà đầu tư không nghiêm túc khảo sát thực tế và điều tra đánh giá thực trạng tác động môi trường và xã hội của dự án thủy điện Pak Lay.

Các thông tin sao chép, gồm: tham vấn công chúng thực hiện từ năm 2011, phân tích tốc độ dòng chảy, các bảng về hiện trạng đập thủy điện tại Lào; chính sách xã hội và môi trường trong trích dẫn báo cáo của đập thủy điện Pak Lay hiện đang sử dụng Chính sách phát triển bền vững của Lào năm 2005, trong khi đó chính phủ Lào đã công bố chính sách thủy điện và thi hành các hướng dẫn sử dụng chính sách này vào năm 2015 và 2016, số liệu về thủy sản, thủy văn đã sử dụng các số liệu cũ, không cập nhật…

Lý do thứ 3, việc xây đập Pak Lay cho thấy Chính phủ Lào vẫn giữ quan điểm tiếp tục xây dựng các đập thủy điện tại Lào bằng mọi giá, bất chấp những hệ lụy xấu gây ảnh hưởng tới hệ sinh thái của sông Mekong và tác động xấu tới sinh kế của người dân sống ở hạ lưu sông Mekong.

Theo VRN, sự cố vỡ đập Xe Pian Xe Namnoy ngày 23.7.2018 đã làm thiệt hại nặng nề về người và tài sản cho vùng hạ lưu của đập tại vùng đông nam Lào, đồng thời gây lo lắng về sự an toàn của các đập ở thượng nguồn sông MeKong có thể tác động đến các vùng hạ lưu ở Lào, Campuchia và Việt Nam. Chính phủ Lào đã họp khẩn cấp và đưa ra quyết định tạm dừng xem xét các thủy điện mới, tiến hành thanh tra an toàn tất cả các đập thủy điện hiện đã và đang xây dựng.

Tuy nhiên, việc vẫn thúc đẩy tiến trình tham vấn thủy điện Pak Lay, thủy điện lớn thứ tư trên dòng chính hạ lưu sông Mekong, sau sự cố vỡ đập Xe Pian Xe Namnoy ngày 23.7.2018, là đi ngược lại với những tuyên bố của Chính phủ Lào đã đưa ra.

“Ý kiến đóng góp của các Tổ chức phi Chính phủ và các cộng đồng sinh sống tại khu vực hạ lưu sông Mekong đã không được Chính phủ Lào tôn trọng và xem xét cẩn thận. Cuộc tham vấn thủy điện Pak Lay sắp tới chỉ là hình thức, làm mất thời gian, tốn công sức và tiền của các bên tham gia. Vì vậy chúng tôi quyết định tẩy chay đợt tham vấn đập thủy điện Pak Lay sắp tới”, TS Đào Trọng Tứ, đại diện VRN nói.

Lê Quỳnh