Mưu sinh và mỹ quan: một lát cắt Sài Gòn

Kết quả khảo sát về trật tự, vệ sinh, môi trường

Nhóm những người bán hàng ở lòng đường vỉa hè:
· Khảo sát tiến hành từ tháng 3 đến tháng 6.2009 ở khu vực quận 1, 3 và một phần quận 10 cho thấy có gần 1.000 người bán hàng ở vỉa hè và lề đường;
· Họ là người nghèo từ ngoại thành và người nghèo di cư tự do;
· Hàng ngàn người mưu sinh bám vào mặt đường với 69 loại hoạt động kiếm tiền, trong đó 72% thuộc nhóm thực phẩm, nước uống và 18% thuộc các nhóm hàng tiêu dùng, gia dụng;
· 100% xả rác thải, nước thải, chiếm lòng đường, vỉa hè, tiểu tiện tuỳ tiện gây mất vệ sinh;
· Gây ách tắc giao thông, đặc biệt là ở các giao lộ.

Nghịch lý vỉa hè và chính sách “nhị nguyên”

Không phải ngẫu nhiên mà nhóm đối tượng không đồng ý với lệnh cấm bán hàng rong nhiều nhất lại là các phó chủ tịch phường.

Anh chàng Đặng Xuân Sỹ bị tịch thu chín chiếc xe đạp là phương tiện bán cà phê dạo như một sự mặc nhiên, tới mức không có tờ biên bản nào. Anh Trịnh Xuân Tình trong khi đang bán hàng rong cũng bị đánh đập, còng tay đến ngất xỉu mà còn bị nói là chống người thi hành công vụ rồi lăn ra ngủ. Lực lượng trật tự đô thị nhân danh bảo vệ trật tự nhưng lại gây ra sự mất trật tự khác, còn hơn cả những người nghèo khổ kia, không chỉ với cảnh rượt đuổi, tịch thu, bắt bớ thường xuyên, mà còn tạo nguy cơ lạm dụng công quyền, vi phạm pháp luật.
Giữa những nghịch lý nhỏ, lớn này, kinh tế vỉa hè vẫn tồn tại vì sự mưu sinh. Chính quyền cấp trên thì vẫn hô hào, lệnh lạc dọn dẹp với thái độ có sai có sửa vì bộ mặt đường phố. Một cuộc đua không biết đến khi nào mới có hồi kết.
Không phải ngẫu nhiên mà kết quả “khảo sát thực trạng về trật tự vệ sinh môi trường” do PGS.TS Nguyễn Minh Hoà chủ biên, nhóm đối tượng không đồng ý với lệnh cấm bán hàng rong nhiều nhất lại là các phó chủ tịch phường (14,29% so với tỉ lệ chung là 5,13%). Họ chính là những người phải thực thi lệnh cấm này một cách trực tiếp nhất, gần với thực tế nhất.
Cho rằng không nên ảo tưởng, xây dựng văn minh đô thị phải là một quá trình, nhóm ông Hoà đưa ra giải pháp “nhị nguyên” trong giai đoạn quá độ đô thị và giai đoạn chuyển tiếp của lộ trình từ chỉnh trang nâng cấp sang hiện đại, hoàn thiện. Làm sao để hai bên cùng nhượng bộ vì lợi ích của chính mình?
Chuyện khu đô thị hiện đại bậc nhất nước như Phú Mỹ Hưng mà vẫn tổ chức một khu vực riêng dành cho những người bán hàng rong tại bãi giữ ô tô trung tâm thương mại Crestcent từ 15 - 19 giờ hàng ngày rất đáng suy ngẫm. Không chỉ vì không tổ chức lại mà tiếp tục truy đuổi thì những người bán hàng rong vẫn xuất hiện, mà còn vì nhu cầu tiêu dùng giá rẻ của không ít nhân viên thu nhập thấp đang làm việc tại khu vực này. Kết quả, như tự thuật của những người bán hàng rong, họ bán đến đâu dọn đến đó, còn hùn tiền lại thuê người đổ rác.
Hay như cách Đà Nẵng chọn đường Ông Ích Đường, quận Cẩm Lệ làm tuyến văn minh đô thị. Địa phương họp những người buôn bán, thông báo cho bán trên vỉa hè nhưng phải lùi vào 1,5 mét dành cho người đi bộ.
Đó là chưa kể đến những bài học kinh nghiệm từ các nước.
Trên bình diện rộng hơn, câu hỏi là tổ chức lại như thế nào? Nếu xuất phát điểm là để không làm mất mưu sinh của người nghèo, thì cần nhìn lại thực tế: vỉa hè đang của ai? Không khó thấy, rất nhiều vỉa hè đang được người không nghèo- chủ các nhà hàng, quán cà phê... công nhiên trưng dụng mà không thấy lực lượng trật tự đô thị ghé thăm.

Lê Vy