Thi hoa hậu: nên xưng “em” hay “tôi”?

Ảnh: internet

Cứ theo ý ấy mà suy thì có lẽ các thí sinh dự thi hoa hậu, hoa khôi hay người mẫu thời trang kia lên sàn diễn cũng nên xưng là tôi mới phải. Vậy mà, hầu như chúng ta chỉ thấy các “nàng” kia chỉ nhẹ nhàng xưng em hoài. Như thế có nên chăng?

Chúng tôi tán thành việc chuẩn hoá các nghi thức xưng hô xã giao nhưng rõ ràng phải tuỳ hoàn cảnh. Trong rất nhiều trường hợp, đương sự nên xưng tôi (Đại hội cơ quan mà cứ một điều cháu, hai điều cháu nghe không ổn). Song lại có rất nhiều trường hợp, để đưa ra từ tôi hợp lí là cả một vấn đề tế nhị.

Một cô gái trẻ mới ra trường, đi xin việc, gặp vị giám đốc đứng tuổi đạo mạo kia mà cứ “ông ông tôi tôi” thì quả là bất nhã. Mới làm quen, hãy cứ gọi là chú (nếu đáng tuổi chú), là anh (nếu đáng tuổi anh). Đó là thái độ lễ phép ban đầu cần có mà người Việt ta rất chú trọng. Dù là ai đi nữa chúng ta cũng cần phải từ tốn. Đó là văn hoá ứng xử mà. Rồi đâu sẽ vào đó. Bản chất và hiệu quả công việc sẽ nói lên tất cả.

Trở lại với cô ứng cử viên hoa hậu vẫn còn đang mỏi chân đứng chờ ngoài kia. Cô ta quả là rất đẹp, rất dễ thương và rất trẻ. Cô đang vào vai một thí sinh đi thi. Có sự bỡ ngỡ, hồi hộp, lo âu, và hy vọng... Cô nhìn về hàng vạn cặp mắt cử toạ mà xưng “em” ngọt như mía vậy.

Thực tình, cô đang đối đáp với ban giám khảo, những người đang quan sát rất kĩ và sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hạ bút chấm điểm cho cô. Bối cảnh đối đáp “chính danh” ở đây chính là thí sinh hoa hậu và hội đồng giám khảo. Cô gái nọ hoàn toàn có thể dùng ngôi “em” để xưng với các “thầy” của mình. Mặc dù ống kính truyền hình làm cho ta có cảm giác là cô đang trò chuyện với khán giả cả nước.

Và cũng nói thêm điều này, từ em xét cho cùng cũng là một đại từ mang sắc thái trung hoà (ta có thể xưng em với anh chị, với thầy cô, với nhiều người khác...). Từ em lại có vai trò làm “mềm hoá” không khí giao tiếp, dễ nghe và dễ tạo thiện cảm.

Có khá nhiều giáo viên, giảng viên đại học, khi được hỏi là họ có thái độ thế nào khi một vài sinh viên ngoại quốc học tiếng Việt chỉ biết xưng tôi với thầy, họ đều nói: “Xưng tôi cũng chẳng sao, nhưng xưng em nghe dễ chịu và thuận tai hơn. Tôi thích xưng em! Sự khiêm nhường trong văn hoá xưng hô của người Việt mình dù sao vẫn cần được tôn trọng ngay cả trong các bối cảnh xã giao”.

Vậy thì, cô hoa hậu xinh đẹp kia ơi, bạn cứ việc yên tâm mà xưng tôi cũng được. Nhưng nói thật, với riêng tôi (và có lẽ nhiều người khác nữa), tiếng em kia đáng yêu và dễ thương hơn nhiều!

PGS-TS Phạm Văn Tình

(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)