Nghĩa 'ăng-ten' muốn xuất khẩu ăng-ten

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Nghĩa ngồi cùng những người bạn học cũ của mình cho một hành trình mới: Nextwaves - công ty mang niềm tin nắm bắt cơ hội để Việt Nam bắt kịp và dẫn đầu trong các giải pháp công nghệ cao.

Mối duyên trời định với ăng-ten

Nghĩa gầy guộc, mái tóc hơi thưa, dáng vẻ hiền lành và đôi mắt cứ phảng phất một nỗi buồn xa xăm. Anh ngồi đó, nhỏ bé giữa dòng người và xe cộ, lặng lẽ như một nốt trầm lạc điệu.

Câu chuyện lúc đầu chỉ loanh quanh dăm ba thứ thời sự về cuộc sống, về quyết định bỏ lại mười năm gầy dựng sự nghiệp ở một đất nước phát triển để trở về. Anh nói nhỏ nhẹ, từ tốn. Tôi đã nghĩ cuộc phỏng vấn này chắc sẽ tẻ nhạt lắm đây. Anh dường như đang phát ở một tần số rất khác, một tần số mà tôi, với những câu hỏi sáo rỗng của mình không tài nào bắt được.

Cho đến khi tôi buột miệng hỏi về cái thứ chuyên môn khô khốc của anh: “Vậy… ăng-ten thì có gì hay ho?”. Như chỉ chờ có thế, một tia sáng lóe lên trong mắt Nghĩa. Cái dáng vẻ uể oải biến mất. Giọng anh bỗng đầy sinh khí. Anh nói về những con sóng vô hình, về những chiếc thẻ RFID nhỏ bé có thể thay đổi cả một nền sản xuất, về cái cách mà dữ liệu có thể bay trong không khí, kết nối vạn vật. Anh nói say sưa, dùng cả tay để vẽ ra trong không trung những đường truyền sóng, những mô hình thiết kế phức tạp mà chỉ anh mới hiểu.

À, thì ra là vậy. Tôi đã dò đúng tần số.

TS. Nguyễn Trọng Nghĩa là 1 trong 10 tài năng trẻ xuất sắc được vinh danh giải thưởng khoa học công nghệ Quả Cầu Vàng năm 2023, do Trung ương Đoàn phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức.

Để hiểu được ánh mắt đó phải dò lại tần số từ mười mấy năm về trước khi Nghĩa còn là một cậu học sinh chuyên toán. Anh chia sẻ rằng mình từng rất thích thú với những bài toán giải tích vector đòi hỏi tư duy logic và có độ phức tạp cao. Tưởng chừng đó chỉ là những con số và công thức vô hồn nhưng khi lên đại học, anh nhận ra chúng có thể được ứng dụng một cách diệu kỳ vào môn học trường điện từ, ăng-ten và truyền sóng. Đó là khoảnh khắc anh nhận ra toán học có thể trở thành ngôn ngữ để giao tiếp với thế giới không dây, một ngành đang định hình tương lai của nhân loại. Ngay từ năm thứ hai đại học, anh đã quyết định tham gia nghiên cứu về thiết kế ăng-ten và gắn bó với nó kể từ đó.

Con đường ấy đã đưa anh đến Úc, và những cột mốc đáng nể liên tiếp được xác lập. Năm thứ ba đại học, anh đã có bài báo khoa học đầu tiên được xuất bản trên một tạp chí Q1 danh giá (nhóm 25% tạp chí hàng đầu trong lĩnh vực khoa học). Anh hoàn thành chương trình tiến sĩ tại Đại học Adelaide chỉ trong vòng ba năm với hơn 10 bài báo được đăng trên các tạp chí Q1. Đến năm 2021, những nỗ lực đó đã được ghi nhận khi anh được vinh danh là một trong 40 nhà nghiên cứu trẻ xuất sắc của Úc. Với anh, đó không chỉ là niềm hạnh phúc và hứng khởi mà còn là sự công nhận cho “10 năm nỗ lực không ngừng nghỉ”.

Trong suốt thời gian ở Úc, anh tập trung vào hai hướng nghiên cứu chính: ăng-ten tái cấu hình và ăng-ten MIMO. Anh giải thích một cách đơn giản rằng ăng-ten tái cấu hình là công nghệ cho phép ăng-ten tự điều chỉnh các đặc tính của nó mà không cần thay đổi phần cứng, trong khi ăng-ten MIMO là nền tảng cho công nghệ 5G. Những công trình này liên tục được các nhóm nghiên cứu hàng đầu thế giới trích dẫn, trở thành tài liệu tham khảo quan trọng trong cộng đồng khoa học. Và giờ đây, những kiến thức hàn lâm đó đang trở thành nền tảng để anh xây dựng các sản phẩm thương mại hóa tại chính quê hương mình.

“Thời cơ vàng” ở quê nhà 

Tôi ngắt lời Nghĩa, đưa câu chuyện trở lại với hiện tại, với quán bia và quyết định lớn của cuộc đời anh: “Tại sao lại là Việt Nam, ngay lúc này?”.  

Nghĩa trầm ngâm một chút. Anh nói quyết định trở về đã được “ấp ủ từ rất lâu”. Nó xuất phát từ một mong muốn giản dị mà mãnh liệt: được đóng góp cho sự phát triển công nghệ của quốc gia. Qua những lần về thăm nhà, anh nhận ra một khoảng trống lớn. Việt Nam có nhiều công ty gia công, nhiều doanh nghiệp ứng dụng công nghệ nhưng lại thiếu vắng những doanh nghiệp tư nhân công nghệ cao tiên phong trong nghiên cứu và phát triển (R&D), đặc biệt là trong lĩnh vực ăng-ten và công nghệ không dây.

Thế là Nextwaves Industries ra đời vào năm 2023 tại TP.HCM, như một bước đi tự nhiên để kết hợp đam mê nghiên cứu và khát vọng ứng dụng khoa học vào thực tế. Cái tên “Nextwaves” - “Làn sóng mới” - gói trọn niềm tin của anh và cộng sự về việc nắm bắt cơ hội để Việt Nam có thể bắt kịp, thậm chí dẫn đầu khu vực trong các giải pháp công nghệ cao.

Nextwaves Industries ra đời như một bước đi tự nhiên của TS. Nguyễn Trọng Nghĩa để kết hợp đam mê nghiên cứu và khát vọng ứng dụng khoa học vào thực tế

Nextwaves tập trung vào công nghệ nhận dạng bằng tần số vô tuyến (RFID). Anh giải thích: “Hãy tưởng tượng thay vì cái mã vạch trên chai này cần phải soi từng cái một thì công nghệ RFID cho phép anh chỉ cần một đầu đọc là có thể quét hàng trăm, hàng ngàn chai như thế này trong một giây dù chúng bị che khuất hay nằm trong thùng carton”. Đó là sự vượt trội của RFID so với mã vạch truyền thống: quản lý nhanh chóng, tự động, không cần tiếp xúc trực tiếp. Nó cung cấp dữ liệu theo thời gian thực, lưu trữ được nhiều thông tin hơn và có thể ứng dụng vô cùng đa dạng. Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển đổi số mạnh mẽ, RFID chính là một công nghệ chiến lược.

Nhưng giấc mơ nào cũng có nhiễu sóng. Con đường khởi nghiệp công nghệ cao tại Việt Nam đầy rẫy thách thức. Nghĩa thẳng thắn thừa nhận hai trở ngại. Thứ nhất là ngành công nghiệp phụ trợ còn yếu. Thứ hai và cũng là bài toán nan giải hơn là nguồn nhân lực kỹ thuật cao. Để vượt qua, Nextwaves phải xây dựng một chuỗi cung ứng linh hoạt, chấp nhận nhập khẩu vật liệu, đồng thời tìm kiếm và hỗ trợ các nhà cung cấp nội địa để hướng tới mục tiêu nội địa hóa trong dài hạn.

Về nhân sự, họ tự xây dựng các chương trình đào tạo để các kỹ sư trẻ được tiếp cận dự án thực tế và hợp tác với các trường đại học lớn để xây dựng nguồn nhân lực lâu dài. Cuối cùng, việc ứng dụng công nghệ cao luôn đòi hỏi nguồn vốn lớn cùng sự quyết tâm mạnh mẽ từ phía doanh nghiệp khách hàng. Điều đó buộc Nextwaves phải không ngừng tối ưu giải pháp, vừa đảm bảo hiệu quả, vừa giữ chi phí ở mức hợp lý nhất.

Nextwaves tập trung vào công nghệ nhận dạng bằng tần số vô tuyến (RFID)

Nghe Nghĩa kể, tôi hình dung ra hình ảnh một người đi dò sóng giữa một vùng nhiễu, kiên nhẫn tinh chỉnh từng chút một để bắt được tín hiệu rõ nét nhất. Và những tín hiệu đầu tiên đã xuất hiện. Dù mới thành lập từ năm 2023, Nextwaves đã có những dự án thành công ban đầu. Đó là câu chuyện về việc giúp một thương hiệu thời trang kiểm kho chỉ với chi phí bằng 1/3 so với các giải pháp thông thường.

Đó là dự án thiết kế và cung cấp ăng-ten RFID hiệu suất cao cho một công ty tủ khóa thông minh ở tận Canada. Và đó là việc giải quyết bài toán quản lý chuỗi cung ứng tôm cho một doanh nghiệp thủy sản lớn của Việt Nam. Những thành công này dù nhỏ nhưng vô cùng quan trọng bởi chúng giúp Nextwaves “xây dựng lòng tin với khách hàng và đối tác, tạo tiền đề cho các hợp tác chiến lược trong tương lai”.

Sao không dám ước mơ?

Tôi hỏi Nghĩa về mục tiêu xa hơn. Anh không giấu tham vọng muốn Nextwaves trở thành “nhà sản xuất và cung cấp giải pháp ăng-ten uy tín hàng đầu thế giới”. Tại Việt Nam anh hướng đến xây dựng hệ sinh thái công nghệ RFID từ sản xuất phần cứng đến phát triển phần mềm. Còn trên thị trường quốc tế, mục tiêu là trở thành đối tác OEM/ODM hàng đầu, cung cấp giải pháp tùy chỉnh cho các tập đoàn lớn. Anh tin rằng Việt Nam có đủ điều kiện từ nguồn nhân lực trẻ, vị trí chiến lược đến sự hỗ trợ của Chính phủ để trở thành một trung tâm sản xuất và phát triển công nghệ RFID của khu vực.

Nextwaves không ngừng tối ưu giải pháp, vừa đảm bảo hiệu quả, vừa giữ chi phí ở mức hợp lý nhất để xây dựng lòng tin với khách hàng và đối tác

Tôi hỏi anh có lời khuyên nào cho các bạn trẻ đang ấp ủ ước mơ giống mình, anh cười hiền, nói rằng chỉ có ba điều. Thứ nhất là học tập không ngừng vì công nghệ thay đổi liên tục. Thứ hai là phải mở rộng tầm nhìn ra thế giới, học hỏi từ những môi trường tiên tiến. Và cuối cùng, quan trọng nhất là “dám nghĩ dám làm”. 

Tôi chào Nghĩa và hòa vào dòng xe cộ. Hình ảnh người đàn ông gầy guộc với đôi mắt sáng rực khi nói về những con sóng vô hình cứ ám ảnh tôi. Anh đang cố gắng phát đi một tín hiệu, một tần số của khát vọng và sự tự chủ từ một văn phòng nhỏ ở Sài Gòn. Một tần số mà nhiều người có thể chưa bắt được nhưng chắc chắn nó đang lan tỏa, mạnh mẽ và kiên định.

Bài: Bung Trần - Ảnh: CTV